Η ζωή είναι ένας κύκλος , που ξεκινά από την φυσική ανυπαρξία για να καταλήξει και πάλι πίσω σε αυτήν . Ο Καζαντζάκης στην Ασκητική λέει «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο. Καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή. Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή. Ταυτόχρονα με το ξεκίνημα κι ο γυρισμός. Κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος.» Ο θάνατος αποτελεί την φυσιολογική εξέλιξη στην πορεία της ζωής , της φύσης του ανθρώπου , όμως είναι πανταχού παρών και καθ ΄ όλη την διάρκεια αυτής της πορείας . Ο θάνατος και η ζωή είναι ένα , και ο άνθρωπος δεν μπορεί να χαρεί και να αγκαλιάσει το ένα από το δύο , όταν απουσιάζει το άλλο ( Henry Miller ) . Είναι λοιπόν αναγκαίο να δεχτούμε πως ο θάνατος δεν αποτελεί μια απροσδόκητη πληγή , αλλά ένα αναπόσπαστο μέρος της ίδιας της ζωής . Εάν μπορέσουμε να κατανοήσουμε αυτή τη διάσταση , θα βιώσουμε με τον αυθεντικότερο τρόπο την ματαίωση , την θλίψη , την απώλεια , το πένθος .
Η ζωή του βρέφους ξεκινά με την πρωταρχική απώλεια , αυτή της μήτρας . Ο Otto Rank ένας από τους εγγύτερους συνεργάτες του Freud μίλησε για τον ψυχοτραυματισμό της γέννησης , το πρώτο καταγεγραμμένο βίωμα που σχετίζεται με την απώλεια , τον φυσικό αποχωρισμό του νεογνού από το σώμα της μητέρας του . Η επόμενη απώλεια που θα εγγραφεί στον ψυχισμό που παιδιού , επισυμβαίνει στο στάδιο του απογαλακτισμού , και αφορά στον αποχωρισμό από τον μητρικό μαστό αλλά και τον διαχωρισμό από την μητέρα – τροφό . Ο απογαλακτισμός συντελεί στην αναγνώριση , στην νοηματοδότηση της ύπαρξης του Άλλου , και αυτή η αναγνώριση αναπόφευκτα είναι μια απώλεια καθώς το βρέφος αναγκάζεται να καταρρίψει την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας η οποία το καθιστούσε φαντασιωσικά επίκεντρο του κόσμου , μέλος μιας σχέσης συγχωνευτικής , συμβιωτικής και ανοριακής . Δια μέσου αυτής της απώλειας και της συνακόλουθης αναγνώρισης της ετερότητας , επιτυγχάνεται το πέρασμα από το ένα στάδιο ψυχοσεξουαλικής εξέλιξης στο άλλο . Έτσι η εξέλιξη , είναι απώλεια δεδομένου ότι για να προχωρήσουμε μπροστά , χρειάζεται κάτι να αφήσουμε πίσω . Η ενηλικίωση επίσης , απαιτεί την παραίτηση από τις παιδικές θέσεις και τα αντικείμενα αγάπης , πρωτίστως των γονιών μας , προκειμένου να διαφανεί η δίοδος της φυσικής αυτονόμησης και συνακόλουθης ψυχικής αυτονομίας .
Το βίωμα της απώλειας είναι σύμφυτο με την ανθρώπινη φύση , ευρύτατο και οικουμενικό . Καθένας μας έχει αναγκαστεί να απολέσει , αναρίθμητές φορές , αντικείμενα, πρόσωπα , ιδέες , σχέδια , όνειρα ακόμη και αυταπάτες στα οποία είχε επενδύσει συναισθηματικά . Κάθε φορά που κάποιος χάνει κάτι , πονά και αυτό γιατί το Εγώ του δέχεται ένα ισχυρό πλήγμα , το επονομαζόμενο Ναρκισσιστικό πλήγμα . Το απολεσθέν αντικείμενο , ( πρόσωπο , σχέση , ιδέα κλπ) εξυπηρετούσε έως τότε στην συγκάλυψη της ελλειμματικής ψυχικής κατάστασης του Εγώ , δηλαδή γέμισε ένα προϋπάρχον κενό και συντελούσε ώστε να υποκείμενο να έχει την αίσθηση ότι κατέχει την ιδεώδη εικόνα , ενός ακεραίου εαυτού , ενός Εγώ υπερπληρωμένου και απόλυτα ικανοποιημένου . Το βίωμα της απώλειας του αντικειμένου , οδηγεί και στην κατάρριψη της ιδεώδους εικόνας από τον εαυτό . Το ναρκισσιστικό πλήγμα είναι βαθιά επίπονο έως και « αιμορραγικό» ιδιαίτερα για τις ναρκισσιστικές διαταραχές προσωπικότητας , όπου ο βαθμός εξάρτησης από τα αντικείμενα είναι ιδιαιτέρως έντονος .
Κάτω από τις συνθήκες μιας σοβαρές απώλειας και ενός ναρκισσιστικού πλήγματος , το Εγώ , εάν κατέχουμε βεβαία ένα ισχυρό εγώ το οποίο πέρασε με μια ομαλότητα από το ένα στάδιο ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης στο άλλο , θα ενεργοποιήσει την εργασία του πένθους . Η εργασία του πένθους είναι μια μορφή δραστηριότητας , της οποίας κύριο μέλημα είναι να μεταβολίσει τον ψυχικό πόνο , το βίωμα αυτό της έντονης διέγερσης και χαρακτηρίζεται από ακραίο πόνο . Η εργασία του πένθους απαιτεί χρόνο και ενέργεια . Αυτός που πενθεί , παρατηρείται ότι αποσυνδέεται από τις εξωτερικές ψυχικές δραστηριότητες και εστιάζει στην εσωτερική του πραγματικότητα . Είναι μια ναρκισσιστική αναδίπλωση της ψυχικής ενέργειας επί του εαυτού . Σε ένα μεγάλο βαθμό , η ενέργεια του υποκειμένου μονοπωλείται από αναμνήσεις που σχετίζονται με το απολεσθέν αντικείμενο .
Το υποκείμενο αρχικά αποζητά μια νοσταλγική σχέση με το χαμένο αντικείμενο και καταφέρνει εν συνεχεία να καταστήσει εφικτή την υπερβολή παρουσία του κατασκευάζοντας ψευδαισθητικά ένα ψυχικό υποκατάστατο , μια αναπαράσταση αυτού που δεν θα συναντήσει ξανά . Αυτή η εσωτερική αναπαράσταση , είναι που θα βοηθήσει τον πενθούντα να ξαναχτίσει τη σχέση με το απολεσθέν αντικείμενο , και να μιλήσει για το πένθος του μέσω λεκτικών συμβόλων . Σε αυτό το στάδιο του πένθους , από το αντικείμενο που χάθηκε περνάμε στη γλώσσα , μέσα από τα νοήματα και τις σημασίες των λέξεων . Τα γλωσσικά σύμβολα γεμίζουν το κενό που δημιούργησε η απώλεια του αντικειμένου . Έτσι , καταφέρει να εσωτερικεύσει το αντικείμενο , η απουσία γίνεται μεταφορικά παρουσία . Το υποκείμενο ξαναβρίσκει μέσα του τον εκλιπόντα συμβολικά , ψευδαισθητικά και όσο περισσότερο τον κατασκευάσει ενδοψυχικά τόσο θα μπορεί σιγά-σιγά να παραιτείται από τη συνεχή δραστηριότητα και ενασχόληση μαζί του . Τότε μπορεί το Εγώ του πενθούντος να οδηγηθεί προοδευτικά σε έναν αποχωρισμό από το χαμένο αντικείμενο , και εμείς να μιλάμε για την ολοκλήρωση της διεργασίας του πένθους . Η υπερβολική ενασχόληση με το απολεσθέν αντικείμενο θα αντικατασταθεί από την ελπίδα και τις νέες προοπτικές που ανοίγονται μπροστά στα μάτια του υποκείμενου . Η εργασία που πένθους ολοκληρώνεται με λειτουργικό τρόπο όταν το άτομο , περιφρουρεί την αγάπη του για το αντικείμενο που έχασε , το αναγνωρίζει και το αποδέχεται ως κομμάτι της πορείας του αλλά μπορεί να ατενίζει τη ζωή και την έκβασης με αγάπη .
Το πένθος όμως δεν ολοκληρώνεται πάντα με λειτουργικό τρόπο , και πολλές φορές παρατηρούμε ότι δεν ολοκληρώνεται καθόλου . Κατά την M. Klein η ικανότητα μας να ξεπερνάμε τις απώλειες της ζωής εξαρτάται από τον τρόπο που επεξεργαστήκαμε τους πρώτους αποχωρισμούς της ζωής μας , πίσω στην πρώιμη παιδική ηλικία . Υπάρχει δηλαδή μια ικανότητα και μια δυνατότητα στον τρόπο μας να πενθούμε επιτυχώς , και ένα συνεχές ανάμεσα στο φυσιολογικό και παθολογικό πένθος .
Στο φυσιολογικό πένθος που περιγράφηκε παραπάνω λέμε ότι έχουμε ένα «μάχιμο» Εγώ , ικανό να ψυχικοποιήσει την ένταση που προκύπτει από την απώλεια . Το παθολογικό πένθος , το οποίο σχετίζεται με πιο ευάλωτες δομές το Εγώ , δεν έχει την ικανότητα να ενεργοποιήσει μια ψυχική εργασία για την εκτόνωση της ποσότητας της ενέργειας που προκύπτει από την ματαίωση , ανακουφίζεται με το να αδειάσει αυτό που το τρώει «αφ’ ης στιγμής έξω από σώμα» . Αυτού του τύπου οι δομές ζουν με τραυματικό ζοφερό τρόπο κάθε είδους απώλεια . Το « άδειασμα» δύναται να εκκινά από το συμπεριφορικό πεδίο , με ένα άμεσο πέρασμα στην πράξη ( διαταραχές συμπεριφοράς )και να εκτείνεται ως το σωματικό , όπου το σώμα , γίνεται το εξωτερικό κράτημα , το σταμάτημα της ενέργειας . Άλλοτε εμφανίζεται υπό τη μορφή κρίσεων πανικού , προμηνύοντας το συνακόλουθο «ελεύθερο άγχος» που υποβόσκει και άλλοτε τα ξεσπάσματα στο σώμα είναι τέτοιου βαθμού και τέτοιας έντασης , που ενδέχεται να καταλήγουν στην υιοθέτηση εξαρτητικών συμπεριφορών ( ουσίες , αλκοόλ ).
Η απώλεια και το πένθος , είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης , είτε πρόκειται να επιστρατεύουμε μια μάχιμη ψυχική διεργασία και να φτάσουμε στην λειτουργική ολοκλήρωση του πένθους είτε ανήκουμε σε εκείνους που έχουν πιο ευάλωτο εγώ , και βιώνουν «αιμορραγικά» κάθε αποχωρισμό . Το πένθος όμως είναι το ίδιο είναι αναγκαίο για όλους , όσο το πρωτόγαλα που θα δώσει η λεχώνα στο νεογνό . Αν η αιτία όλων των συμπτωμάτων μας είναι η ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να τα κάνουμε όλα, να τα έχουμε όλα , ο ρόλος της διεργασίας του πένθους συνίσταται στο να δείξει με τον επώδυνο τρόπο ότι μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς αυτό που χάθηκε , να μας «κλέψει» τους μύθους μας και να μας δείξει τον δρόμο να βρούμε τρόπους πιο λειτουργικούς , πιο πραγματικούς . Το πένθος μας λέει πως τον πόνο της απώλειας πρέπει να τον περνάμε πονώντας , δακρύζοντας . Αν σφραγίσουμε τις πηγές των δακρύων μας , τα συναισθήματα μας θα διψάνε ες αεί .