Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία
Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία είναι μια θεραπευτική διαδικασία η οποία βασίζεται στην κλασική αναλυτική θεωρία του S. Freud , η οποία εξελίσσεται και αναπτύσσεται από τους επιγόνους του σε ολόκληρο τον κόσμο και σήμερα πια βασίζεται στην ενσυναίσθηση και στην εδραίωση εαυτο-αντικειμένων που προσφέρουν φροντίδα και αγάπη .
Σκοπός της θεραπευτικής παρέμβασης είναι να οδηγήσει τον αναλυόμενο , στο να αναπτύξει τον «αληθινό» , τον «εσωτερικό» εαυτό του , και να βιώνει την ύπαρξη του ως «αυτόνομη» , λίκνο της οποίας είναι η ευαίσθητη γονική φροντίδα , η έλλειψη της οποίας μπορεί να αναπληρωθεί , αν κάποιος το επιθυμεί , από τη λειτουργία της ψυχανάλυσης ( Holmes & Lindley , 1989, 1994)
Ως θεραπευτική μέθοδος εκκινά από την παρατήρηση ότι ο άνθρωπος συχνά κατευθύνει τις ενέργειες τόσο της πρωτογενούς ζωής ( οικογένεια , συντροφικές σχέσεις ), δευτερογενούς ζωής ( φίλοι , συγγενείς ) αλλά την υπόλοιπη ζώνη δημοσιότητας του από κίνητρα και παράγοντες που λειτουργούν χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, με έναν τρόπο ασυνείδητο . Με τον όρο ασυνείδητο αναφερόμαστε στο μέρος εκείνο του ψυχισμού το στο οποίο εμπεριέχονται οι μη αποδεκτές από το άτομο αναμνήσεις , φαντασιώσεις , επιθυμίες, σκέψεις , ιδέες και ορισμένες πλευρές οδυνηρών γεγονότων καθώς και τα συναισθήματα που τα συνοδεύουν. Ασυνείδητοι , εννοούμε ψυχικά υπαρκτοί και σαφώς δυναμικοί , αλλά κρυμμένοι , απρόσιτοι , απωθημένοι από την μνήμη . Αυτοί λοιπόν οι παράγοντες , ενδέχεται να εμφανίζονται ως ένα διάχυτο αίσθημα άγχους , θλίψης ή ανημπόριας άλλοτε με τη μορφή σαφούς και αναγνωρίσιμης συμπτωματολογίας , άλλοτε με τη μορφή διαταρακτικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας , οδηγώντας βαθμιδόν τον άνθρωπο στην αίσθηση ότι εγκλωβίζεται σε επαναλαμβανόμενα ψυχικά προβλήματα , τα οποία του στερούν τη δυνατότητα να δημιουργεί και να απολαμβάνει λειτουργικές σχέσεις .
Με την βοήθεια του αναλυτή , ο αναλυόμενος μπορεί να αποκτήσει νέα ενόραση των ασυνείδητων και αθέατων πτυχών εκείνων των συνθηκών , που ο ίδιος ορίζει ως δυσχαιρένουσες . Η θεραπευτική διαδικασία επικεντρώνεται στην απελευθέρωση των εγκλωβισμένων συναισθημάτων που απειλούν την ψυχική ισορροπία και οδηγούν δυνητικά στην δημιουργία συμπτωμάτων . Για να επιτευχθεί η ανάδυση του απωθημένου ο αναλυτής καλεί τον αναλυόμενο να κάνει ελεύθερους συνειρμούς , δηλαδή να εκφράσει , πηγαία και αυθόρμητα το εσωτερικευμένο ψυχικό υλικό . Το υλικό που αναδύεται και διαμείβεται , σε μια ατμόσφαιρα Πλατωνικής διαλεκτικής , είτε πρόκειται για λέξεις , πράξεις, γεγονότα , όνειρα είτε φαντασιωσικά παράγωγα , διερευνά την επιθυμία του ατόμου μέσω της συμβολικής τάξης της γλώσσας , και είναι αυτό καθευτό το υλικό στο οποίο εδράζεται η ερμηνεία επί του συμβολικού νοήματος .
Με την βοήθεια του αναλυτή , ο αναλυόμενος μπορεί να αποκτήσει νέα ενόραση των ασυνείδητων και αθέατων πτυχών εκείνων των συνθηκών , που ο ίδιος ορίζει ως δυσχαιρένουσες . Η θεραπευτική διαδικασία επικεντρώνεται στην απελευθέρωση των εγκλωβισμένων συναισθημάτων που απειλούν την ψυχική ισορροπία και οδηγούν δυνητικά στην δημιουργία συμπτωμάτων . Για να επιτευχθεί η ανάδυση του απωθημένου ο αναλυτής καλεί τον αναλυόμενο να κάνει ελεύθερους συνειρμούς , δηλαδή να εκφράσει , πηγαία και αυθόρμητα το εσωτερικευμένο ψυχικό υλικό . Το υλικό που αναδύεται και διαμείβεται , σε μια ατμόσφαιρα Πλατωνικής διαλεκτικής , είτε πρόκειται για λέξεις , πράξεις, γεγονότα , όνειρα είτε φαντασιωσικά παράγωγα , διερευνά την επιθυμία του ατόμου μέσω της συμβολικής τάξης της γλώσσας , και είναι αυτό καθευτό το υλικό στο οποίο εδράζεται η ερμηνεία επί του συμβολικού νοήματος .
Το όνειρο στην αναλυτική θεραπεία , λειτουργεί ως το παράθυρο ή η «βασιλική οδός» για την κατανόηση του ασυνειδήτου . Κατά την διάρκεια του ύπνου , το άτομο αποδεσμεύεται από τους περιορισμούς της πραγματικότητας , οπότε κινείται βάσει της αρχής της ευχαρίστησης και με αφορμή όσα απασχολούν τη σκέψη του , τη στιγμή εκείνη , δηλαδή τα κατάλοιπα της ημέρας , ενεργοποιεί τα βαθύτερα συναισθήματα και επιθυμίες του . Οι επιθυμίες αυτές όμως είναι συνήθως ενοχλητικές για το συνείδητο μέρος του ψυχισμού , το οποίο αν και χαλαρωμένο , δεν αδρανεί τελείως κατά την διάρκεια του ύπνου . Οι ενοχλητικές αυτές επιθυμίες , απειλούν τη συνείδηση που κοιμάται ειρηνικά , για αυτό το λόγο , μεταμφιέζονται έξυπνα σε μια συμβιβαστική λύση μέσω της διεργασίας του ονείρου . Κατά αυτόν τον τρόπο , τροποποιημένες , απαλλάσσονται από την ενέργεια που περιέχουν , η συναισθηματική τους επένδυση εκφορτίζεται χωρίς παράλληλα να διαταράσσεται ο ύπνος . Γι αυτό και το όνειρο λέγεται «φρουρός του ύπνου» .
Η ερμηνεία επομένως του ονείρου κατά την θεραπευτική διαδικασία , έχει τη σημασία της αντιστροφής αυτής της διαδικασίας μεταμφίεσης , δηλαδή της ανατροπής της διεργασίας του ονείρου , ώστε να αποκαλυφθεί η αρχική επιθυμία και η λανθάνουσα παρόρμηση που βρίσκεται από κάτω και να καταφέρει το άτομο να ιδιοποιηθεί την επιθυμία του , χωρίς να βρίσκεται στο έλεος της .
Η θεραπεία χρησιμοποιώντας τα παραπάνω εργαλεία επιδιώκει να οδηγήσει τον αναλυόμενο να αναγνωρίσει και να καταργήσει τις απωθήσεις , οι οποίες εντάσσονται σε πρώιμα στάδια εξέλιξης και να τις αντικαταστήσει με αντιδράσεις που ανταποκρίνονται σε μια κατάσταση ψυχικής ωριμότητας , λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψιν τις δυνατότητες ενός εκάστου . Ταυτόχρονα , το άτομο αποκτά εξοικείωση στην πιθανότητα εμφάνισης νέων παρόμοιων συγκρούσεων και μετά το τέλος της θεραπείας , και διαθέτει τα εφόδια εσωτερικευμένα ώστε να διαχειριστεί την οποιαδήποτε κατάσταση κληθεί .
Πολύ περισσότερο δε , από την χρήση ερμηνείας , η θεραπευτική συνάντηση , γίνεται στιγμή μετακίνησης για τον αναλυόμενο , βιώνοντας την συμπονετική ακρόαση του αναλυτή , η οποία του επιτρέπει να γίνει και εκείνος συμπονετικός με τον ίδιο του τον εαυτό . Η ψυχανάλυση είναι στην ουσία μια θεραπεία μέσω της αγάπης . Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής της σχέσης ( θεραπευτικής ) περιορισμού και αντικατοπτρισμού , καλλιεργείται τόσο η συναισθηματική ικανότητα κατανόησης αλλά και η αναγνωριστική ικανότητα του εαυτού . Έτσι σταδιακά , ο αναλυόμενος γνωρίζει τις ωδίνες του έως τότε ανώνυμου τρόμου του , αγκαλιάζει και χωράει την πρωτόγονη αγωνία του , την απελπισμένη οργή του και υψώνει την ύπαρξη του σε άνθρωπο ικανό να κατανοεί με αγάπη τον εαυτό του και τον κόσμο .
Η διαδικασία της αναλυτικής θεραπείας , μοιάζει με το μακρύ ταξίδι του Οδυσσέα και την αναζήτηση της Ιθάκης , άλλοτε δύσκολο , άλλοτε σαγηνευτικό , με πολλές πλευρές και σημασίες . Αν αναλογιστούμε το ασυνείδητο ως τις Συμπληγάδες Πέτρες που αποτρέπουν το πέρασμα στην επίγνωση , χρειάζεται ένας ικανός αναλυτής που επιβαίνει μαζί μας στην « Αργώ» και βοηθά να ησυχάσουμε τις Σειρήνες που δημιουργεί ο φόβος και η αντίσταση , δίνοντας νόημα στο ίδιο το ταξίδι , στον ίδιο τον άνθρωπο , στον ίδιο τον κόσμο .
